Over examenstress, leerstoornissen en studentenprofielen

Sarah Vermeersch werkt als psycholoog aan de UGent. Bij haar kunnen studenten terecht met hun faalangst, stressklachten, uitstelgedrag of slaapproblemen. “Stress hoort bij een examenperiode. De vraag is hoe je ermee omgaat. Als je stress gevaarlijk vindt, dan zal je daaronder lijden en kan je in een piekermodus belanden,” merkt Sarah Vermeersch op. “Beschouw je stress als iets dat erbij hoort, dan kan je daar veel flexibeler mee omspringen. Stress komt en gaat. Als je een stresspiek ervaart, daalt je concentratie en zoek je beter afleiding. Langer op je cursus staren heeft dan echt geen zin. Ertegen vechten, maakt het ook alleen maar erger.”

Maar wat als pauzeren leidt tot schuldgevoel? “Dan kijk je beter naar je gedachten zelf. Het zijn geen feiten, je hoeft ze dus niet automatisch te geloven. Als je merkt dat je piekert, stel jezelf dan oplossingsgerichte vragen i.p.v. vragen die je emoties alleen maar versterken. Vragen die emoties versterken beginnen vaak met 'waarom' of ‘wat als’. Ook denken in termen van 'had of was ik maar' kunnen ervoor zorgen dat je nog minder controle ervaart. Stress en angst vragen net om controle en concrete oplossingen. Je zoekt dus beter uit hoe je je planning kan bijsturen om toch nog zoveel mogelijk materie te verwerken voor het examen.” Dat helpt tijdens de voorbereiding, maar wat als faalangst toeslaat op het examen en je een black out krijgt? “Richt je dan op je buikademhaling. Realiseer je dat je leerstof niet weg is maar gewoon ‘even niet beschikbaar’ aangezien stress vernauwend werkt. Als de spanning daalt, verbreedt je aandacht. Blijf ook niet bij dezelfde vraag hangen maar richt je op wat wel gaat. Dit zal je in een meer ontspannen modus brengen, waardoor de black out zal verdwijnen.” Je hoeft dus niet te panikeren als je niet onmiddellijk op een antwoord kan komen. “Neen. Wacht even af. Meestal moet je wat op gang komen. Begin daarom met de vragen waarop je wel een antwoord kan geven. Die antwoorden kunnen opgeslagen kennis activeren die nodig is voor de moeilijkere vragen.”

Naïma Lafrarchi was een tijd lang verbonden aan de masteropleiding Islamitische Theologie en Godsdienstwetenschappen van de KU Leuven. Ze doceerde en deed onderzoek naar de religieuze opvoedingsidealen van Vlaamse moslimouders en -jongeren. Daarbij combineerde ze haar academische expertise met haar praktijkervaring in het onderwijs. Ze heeft ook een uitgesproken mening over de instroom van diverse studentenprofielen in het hoger onderwijs.

“Het hoger onderwijs schenkt meer en meer aandacht aan de gelijke toegang en kansen van studenten met een diversiteitskenmerk zoals onder andere dyslexie, stotteren, fysieke beperkingen of slechtziendheid,” stelt Naïma Lafrarchi. “Maar weinig studenten kiezen voor een ‘atypische’ opleiding. Hoeveel meisjes volgen een ICT-opleiding? Hoeveel jongens willen kleuterleider worden of een opleiding verpleeg- en zorgkunde starten? Nochtans is het belangrijk om elk talent in Vlaanderen te benutten. Zeker als we rekening houden met de demografische verschuivingen. De aanwezigheid van diversiteit kan nieuwe perspectieven en innoverende ideeën binnenbrengen. Helaas, zien we dat de in- en uitstroom van studenten met een migratieachtergrond te laag blijft.”

De sleutel moet je volgens Lafrarchi zoeken in het leerplichtonderwijs. “Enthousiaste leerkrachten kunnen je stimuleren en motiveren om hogere studies aan te vatten. Je het gevoel geven dat je je ontwikkelde talenten later kan zetten op de arbeidsmarkt. Ik ben het idee genegen om incentives voor studenten met een migratieachtergrond in te voeren zowel in bedrijven als overheidsinstellingen. Zo geef je hen het gevoel dat ze na hun studies écht ergens aan de slag kunnen met hun talenten. Rolmodellen in het hoger onderwijs en een doordacht integraal en transversaal diversiteitsbeleid zijn noodzakelijk om àlle studenten een ‘thuis-gevoel’ te geven en de uitstroom te vergroten binnen de hogere onderwijsopleidingen. Dat kan er mee voor zorgen dat België een welvaartsstaat blijft die aandacht heeft voor ieder uniek individu dat met zijn talenten bijdraagt aan de samenleving.”